สมาพันธ์แพทย์แผนไทยแห่งประเทศไทย (สพท.)

ตอนที่ ๓๗ การแพทย์แผนไทย ในสมัยรัชกาลที่ ๔ (ตอน ๒)

โดย สันติสุข โสภณสิริ

สมัยรัชกาลที่ ๔

หลังจากศาสนาจารย์เอส.จี.แมคฟาร์แลนด์ (S.G. McFarland) สามารถก่อตั้งโรงพยาบาลได้สำเร็จ(ที่จ.เพชรบุรี)

นับว่าเป็นโรงพยาบาลแผนตะวันตกแห่งแรกในประเทศไทย (เปิดทำการก่อนโรงพยาบาลศิริราช ๘ ปี)

การแพทย์และการสาธารณสุขภูมิภาคของพวกมิชชันนารีที่สำคัญอีกแห่งคือ ที่จังหวัดเชียงใหม่ นำโดยศาสนาจารย์

แดเนียล แมคกิลวารี (Daniel McGilvary) ลูกเขยของหมอบรัดเลย์ ศาสนาจารย์ผู้นี้แม้มิใช่แพทย์อาชีพแต่ก็ได้วางราก

ฐานการแพทย์ของมิชชันนารีขึ้นที่จังหวัดเชียงใหม่่ ตั้งแต่ พ.ศ. ๒๔๑๐ จนพัฒนามาเป็นโรงพยาบาล แมคคอร์มิค
ที่สำคัญเขาได้ริเริ่มงานควบคุมไข้มาลาเรียทางภาคเหนือได้ก่อนที่จะมีการค้นพบทางวิชาการเกี่ยวกับการแพร่เชื้อของ

มาลาเรีย เกือบ ๓๐ ปี ในสมัยดังกล่าวนี้ ถึงแม้ว่าพระมหากษัตริย์ พระบรมวงศานุวงศ์และขุนนางชั้นผู้ใหญ่จะนิยมการ

แพทย์ตะวันตก แต่สำหรับราษฎรโดยทั่วไปแล้วยังนิยมใช้การแพทย์แผนไทยในการรักษาความเจ็บไข้ได้ป่วยอยู่

พบหลักฐานทางเอกสารในสมัยรัชกาลที่ ๔ ว่ามีข้าราชการในฝ่ายพระราชวังบวร สถานมงคลของพระบาทสมเด็จพระ

ปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว หรือ ข้าราชการฝ่ายวังหน้า ที่เกี่ยวกับการแพทย์ ได้แก่ ข้าราชการในกรมหมอ กรมหมอยา

กรมหมอนวด กรมหมอกุมาร กรมหมอยาตา หมอฝรั่ง ดังนี้

๑. กรมหมอ

พระยาประเสริฐศาสตร์ธำรง จางวาง

พระยาประสิทธิวิทยา จางวาง

พระศรีมโหสถ เจ้ากรมแพทยาหน้า

พระศรีศักดิราช เจ้ากรมแพทยาหลัง

หลวงรัตนแพทยา ปลัดจางวาง

หลวงประเทศแพทยา ปลัดจางวาง

หลวงจินดาโอสถ เจ้ากรม

๒. กรมหมอยาซ้ายขวา

หลวงทิพรักษา เจ้ากรม

หลวงวิเศษโอสถ เจ้ากรม

ขุนราชโอสถ ปลัดกรม

ขุนประเสริฐโอสถ ปลัดกรม

ขุนเทวโอสถ ปลัดกรม

ขุนเทพโอสถ ปลัดกรม

ขุนอุดมโอสถ ปลัดกรม

ขุนมณีโอสถ ปลัดกรม

(ปรับปรุงจากเอกสารที่ตีพิพม์ครั้งแรกใน "รายงานการสาธารณสุขไทยด้านการแพทย์แผนไทย การแพทย์พื้นบ้าน และการแพทย์ทางเลือก 2552-2553 (สิงหาคม 2553)" )

(ต่อตอนที่ ๓๘ การแพทย์แผนไทยในสมัยรัชกาลที่ ๔ (ตอนที่ ๓) )