สมาพันธ์แพทย์แผนไทยแห่งประเทศไทย (สพท.)

ตอนที่ ๓๔ การแพทย์แผนไทย ในสมัยรัชกาลที่ ๓ (ตอน ๕)

โดย สันติสุข โสภณสิริ

สมัยรัชกาลที่ ๓ (พ.ศ. ๒๓๖๗-๒๓๙๔)

ศิลาจารึกในวัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม (วัดโพธิ์) ที่รัชกาลที่ ๓ โปรดเกล้าฯ ให้จารึกไว้เมื่อ พ.ศ. ๒๓๗๕ จารึกวัดโพธิ์แบ่งเป็น

๔ หมวดใหญ่ๆ ดังนี้คือ

วิชาฤๅษีดัดตน เวชศาสตร์ เภสัชศาสตร์ และแผนนวด เฉพาะวิชาฤๅษีดัดตน โปรดเกล้าฯ ให้ช่างหล่อรูปปั้นขึ้นด้วยสังกะสีผสมดีบุก

นอกจากนี้พระองค์ยังโปรดฯ พระราชทานพระราชนิพนธ์คำโคลงฤๅษีดัดตน ๔ บท และยังให้ข้าราชการและพระเถระ แต่งโคลงฤๅษีดัด

ตนกำกับทุกรูปรวมทั้งสิ้น ๘๐ ท่า เสร็จสิ้นในปี พ.ศ. ๒๓๗๙ และ ต่อมาโปรดเกล้าฯ ให้คัดลอกท่าฤๅษีดัดตนลงสมุดไทย เมื่อ พ.ศ.

๒๓๘๑

แม่กองในการปฏิสังขรณ์วัดพระเชตุพนฯ คือพระยาศรีพิพัฒน์กับพระยาเพ็ชรพิไชยโดยมีกรมหมื่นนุชิตชิโนรสเป็นผู้ควบคุมในด้าน

งานจารึก รายละเอียดเกี่ยวกับผู้แต่งจารึกวัดพระเชตุพนฯ ด้านการแพทย์เฉพาะที่ระบุไว้ในจารึกจดหมายเหตุเรื่องการปฏิสังขรณ์วัดพระ

เชตุพนฯ มีผู้แต่งทั้งหมด ๓๗ ท่าน ซึ่งขอกล่าวเพียง ๓ ท่านคือ

๑. พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว: โคลงฤๅษีดัดตน (๑) ดัดตนแก้ขี้เกียจ (๒) ดัดตนแก้เอวขดขัดขา (๓) ดัดตนแก้ลมในอก

ในเอว (๔) ดัดตนแก้ขัดเอว (๕) ดัดตนแก้ลมปวดศีรษะ

๒. กรมหมื่นนุชิตชิโนรส: โคลงฤๅษีดัดตน (๑) ดัดตนแก้ซ้นเท้า (๒) ดัดตนแก้ปวดท้อง แก้ข้อเท้า (๓) ดัดตนแก้เสมหะในลำคอ

ดัดตนแก้ลมในแขน (๔) ดัดตนแก้ลมในอก (๕) ดัดตนแก้ไหล่ แก้ท้อง แก้อก (๖) ดัดตนแก้ลม เวียนศีรษะ

๓. กรมหมื่นไกรสรวิชิต: โคลงภาพฤๅษีดัดตน (๑) ดัดตนดำรงกายอายุยืน (๒) ดัดตนแก้ขา

(ปรับปรุงจากเอกสารที่ตีพิพม์ครั้งแรกใน "รายงานการสาธารณสุขไทยด้านการแพทย์แผนไทย การแพทย์พื้นบ้าน และการแพทย์ทางเลือก 2552-2553 (สิงหาคม 2553)" )

(ต่อตอนที่ ๓๕ การแพทย์แผนไทย ใน สมัยรัชกาลที่ ๓ (ตอน ๖)