สมาพันธ์แพทย์แผนไทยแห่งประเทศไทย (สพท.)

ตอนที่ ๓๙ การแพทย์แผนไทย ในสมัยรัชกาลที่ ๕ (ตอน ๑)

โดย สันติสุข โสภณสิริ

ในรัชกาลที่ ๔ เริ่มมีการตั้งหมอฝรั่งเป็นหมอหลวงในราชสำนักมี บรรดาศักดิ์อย่างเป็นทางการเหมือนสมัยกรุงศรีอยุธยา

ต่อมาในสมัยรัชกาลที่ ๕ (พ.ศ. ๒๔๑๑-๒๔๕๓) พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ ๕ ทรงเห็นว่า บรรดาคัมภีร์แพทย์แผนโบราณและตำรายาพื้นบ้านของไทย ซึ่งได้ศึกษาเล่าเรียนคัดลอกต่อกันมาด้วยความเพียรพยายาม

ในหมู่แพทย์และผู้ที่สนใจ มีคุณประโยชน์ยวดยิ่ง แต่ต้นฉบับตำราและพระตำราหลวงที่ได้สร้างขึ้นและได้ใช้สืบทอดกันมา

ยาวนานนั้นสูญหายไปบ้าง พระองค์ทรงเห็นความจำเป็นที่จะต้องทำนุบำรุงพระคำภีร์แพทย์ให้ปรากฏไว้เป็นหลักฐาน และ

เผยแพร่ต่อไปในภายภาคหน้า

ในพุทธศักราช ๒๔๑๓ หลังจากเสด็จขึ้นครองราชยสมบัติ เพียง ๒ ปีได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ประชุมคณะ

แพทย์หลวง จัดหารวบรวมคัมภีร์แพทย์ในที่ต่างๆ มาตรวจสอบชำระให้ตรงกันกับฉบับดั้งเดิม ในการนี้ได้ทรงแต่งตั้ง

คณะกรรมการแพทย์หลวงขึ้นมาชุดหนึ่ง ประกอบด้วย “พระเจ้าบรมวงศ์เธอกรมหมื่น ภูบดีราชหฤทัย” จางวางแพทย์ ร่วมกับ

“พระยาอมรศาสตร์ประสิทธิ์ศิลป์ หลวงกุมารเพช หลวงกุมารแพทย์ ขุนกุมารประเสริฐ ขุนกุมารประสิทธิ์” และ “ขุนเทพ กุมาร”

เป็นต้น ให้ช่วยกันตรวจสอบชำระคัมภีร์แพทย์ทั้งมวลให้ถูกต้องมีหลักฐาน จดบันทึกไว้ในหอหลวง เพื่อให้ใช้บำบัดโรคภัย

ไข้เจ็บแก่มหาชน คณะกรรมการชุดนี้ได้ ตรวจสอบชำระ เห็นถูกถ้วนดีแล้ว จึงส่งมอบให้กรมพระอาลักษณ์ ในการนี้

“พระเจ้าบรมวงศ์เธอกรมหมื่นอักษรสาสนโสภณ” จางวางกรมพระอาลักษณ์ “หลวงสาร ประเสริฐ” และ “ขุนนิมิตร์อักษร”

ชำระตรวจอักษรถูกต้องแล้วจัดกรมหมื่น กรมราชบัณฑิตเขียนอักษรขอมเส้นทอง กรมพระอาลักษณ์ชุบอักษรไทยเส้นหรดาล

นำขึ้นทูลเกล้าฯ ถวายเพื่อเป็น ส่วนพระราชกุศล เป็นที่เฉลิมพระเกียรติยศและเป็นสมบัติของแผ่นดินสืบไป

คัมภีร์ที่ชำระแล้วเหล่านี้ รวมเรียกว่า “เวชศาสตร์ฉบับหลวง” ซึ่งเป็นที่มาของตำราแพทย์ศาสตร์สงเคราะห์ ที่เป็นตำราหลัก ในการศึกษาเล่าเรียนของแผนไทยในยุคต่อมากระทั่งถึงปัจจุบัน

(ปรับปรุงจากเอกสารที่ตีพิพม์ครั้งแรกใน “รายงานการสาธารณสุขไทยด้านการแพทย์แผนไทย การแพทย์พื้นบ้าน และการแพทย์ทางเลือก 2552-2553 (สิงหาคม 2553)” )

(ต่อตอนที่ ๔๐ การแพทย์แผนไทย ในสมัยรัชกาลที่ ๕ (ตอนที่ ๒)