สมาพันธ์แพทย์แผนไทยแห่งประเทศไทย (สพท.)

ตอนที่ 6 แพทย์ตั้งแต่สมัยโบราณ

โดย สันติสุข โสภณสิริ

ในสมัยพุทธกาล ผูู้ทำหน้าที่แพทย์ดูแลภิกษุ และภิกษุณีผูู้อาพาธก็คือภิกษุและ ภิกษุณีนั่นเอง แต่ก็มีแพทย์

ผู้เป็นคฤหัสถ์ที่ทำหน้าที่ถวายการรักษาพระภิกษุสงฆ์ในพระอารามโดยไม่มีค่าตอบแทน ได้แก่ หมอชีวกโกมารภัจจ์

และ หมออากาสโคตตะ แห่งกรุงราชคฤห์ แพทย์คฤหัสถ์ที่มีชื่อเสียงที่สุดในสมัยพุทธกาลคือ หมอชีวกโกมารภัจจ์

ผู้เป็นแพทย์ประจำพระองค์ของพระพุทธเจ้าและภิกษุรูปอื่น ทั้งยังถวายป่ามะม่วงของตนในกรุงราชคฤห์ เพื่อใช้เป็นวัด

ชื่อว่า "ชีวการาม"
กล่าวกันว่าการให้การรักษาโดยไม่คิดค่าตอบแทนแก่พระภิกษุสงฆ์ของหมอชีวก ทำให้มีผู้มาบวชเป็นจำนวนมาก

เพื่อมุ่งหวังจะได้รับการบริการบำบัดรักษาแบบให้เปล่า ชื่อเสียงของหมอชีวกเป็นที่เลื่องลือออกไปอย่างกว้างขวาง
เรื่องราวการบำบัดรักษาของหมอชีวกนั้นแสดงให้เห็นถึงการผสมผสานกระบวนทัศน์ สองแบบในการเยียวยารักษา

กล่าวคือ การแพทย์เชิงประจักษ์-เหตุผลของพุทธศาสนา และการแพทย์แบบไสยศาสตร์-ศาสนา ซึ่งปรากฏอยู่ในคัมภีร์

พุทธศาสนาของอินเดีย ซึ่งถูกแปลจากภาษาบาลีและสันสกฤตเป็นภาษาต่างๆ ที่สำคัญ ได้แก่ ภาษาจีน ภาษาทิเบต

ภาษาคอตานิส (Khotanese) ซึ่งเป็นภาษาอิหร่านตอนกลาง แสดงให้เห็นขอบเขตของเวชปฏิบัติที่ชาวพุทธถ่ายทอด

องค์ความรู้การแพทย์ โดยการเผยแพร่พุทธศาสนาจากอินเดีย ไปผสมผสานกับวัฒนธรรมของแต่ละประเทศทั้งในภูมิภาค

เอเชียใต้ เอเชียกลาง เอเชียตะวันออก และเอเชียตะวันออกเฉียงใต้

ในราวพุทธศตวรรษที่ ๓ มีหลักฐานว่าหมอพระและพุทธอารามมีการขยายการดูแลทางการแพทย์ออกไปสู่

สาธารณชนนอกเหนือไปจากการดูแลรักษาเฉพาะหมู่สงฆ์เท่านั้น

(ปรับปรุงจากเอกสารที่ตีพิพม์ครั้งแรกใน "รายงานการสาธารณสุขไทยด้านการแพทย์แผนไทย การแพทย์พื้นบ้าน

และการแพทย์ทางเลือก 2552-2553 (สิงหาคม 2553)" )

(ต่อตอนที่ 7 ศิลาจารึกพระเจ้าอโศกมหาราช )