สมาพันธ์แพทย์แผนไทยแห่งประเทศไทย (สพท.)

ชีวิตปกติ เพราะธาตุปรกติ

ตอนที่ ๑ พื้นฐานความรู้อายุรเวทที่อินเดีย

โดย ธีรเดช อุทัยวิทยารัตน์

ใครที่อยู่ในวงการแพทย์แผนไทยอาจจะมีคำถามหรือข้อสงสัยเรื่องเกี่ยวกับความสมดุลของธาตุ เวลาเราเจ็บป่วย ธาตุใน

ร่างกายเสียสมดุลไปพร่องไป เราเข้าใจสิ่งเหล่านี้อย่างไร

ก่อนที่จะเข้าสู่เรื่องเกี่ยวกับธาตุ จะขออธิบายพื้นฐานความรู้เรื่องอายุรเวทที่อินเดียเพื่อลำดับความเข้าใจกันก่อน ตอนไป

เรียนอายุรเวทที่อินเดีย ไปด้วยความมุ่งมั่นตั้งใจมากว่าอยากจะเป็นผู้เยียวยาผู้ป่วย แต่เมื่อเรียนๆ ไปทำให้เข้าใจว่าการเยียวยา

เป็นเพียงส่วนหนึ่งขององค์ความรู้ทั้งหมดของอายุรเวทเท่านั้น เพราะแท้จริงแล้ว อายุรเวทยังครอบคลุมมิติอื่นๆด้วย ดังที่ในคัมภีร์

ดั้งเดิมเขียนไว้ชัดเจนในบทต้นๆว่า จุดมุ่งหมายของอายุรเวทมี ๒ อย่าง คือ เพื่อธำรงรักษาความมีสุขภาพดีของคนที่มีสุขภาพดี

และเยียวยาผู้ที่เจ็บป่วยให้กลับไปมีสุขภาพที่ดี หรืออาจพูดอีกอย่างว่าอายุรเวทเป็นเสมือนเหรียญ ๒ ด้าน ด้านหนึ่งว่าด้วยวิธีการ

ดูแลรักษาตัวเราให้มีสุขภาพที่ดี ส่วนอีกด้านหนึ่งเป็นเรื่องของการเยียวยาให้เรากลับมามีสุขภาพดี เพราะในช่วงชีวิตของเราย่อม

มีโอกาสเจ็บไข้ไม่สบายเนื่องจากเงื่อนไขปัจจัยต่างๆ

ยังมีประเด็นที่ผมมองว่าน่าสนใจและสำคัญคือ บทแรกของคัมภีร์อายุรเวทไม่ได้พูดถึงเรื่องของการเยียวยา แต่กลับพูดถึง

ว่าเรามีชีวิตเพื่ออะไรหรือพูดอีกอย่างว่าจุดมุ่งหมายในชีวิต ซึ่งในภาษาสันสกฤตใช้คำว่า "ปุรุษารถะ" (purusartha) มาจากคำว่า

"ปุรุษะ" สนธิกับคำว่ "อรรถะ"

คำว่า "ปุรุษะ" (หรือบุรุษในภาษาไทย) ในที่นี้ อาจหมายถึง ชีวิต ส่วนคำว่า อรรถะ ซึ่งเรามักจะคุ้นกับความหมายว่า สาระ

หรือประโยชน์ แต่ในที่นี้อาจกล่าวได้ว่าหมายถึง สิ่งหรือเรื่องราวต่างๆ คำว่า "ปุรุษารถะ" อาจพูดอีกแง่ว่าหมายถึง ในช่วงชีวิตหนึ่งๆ

ของคนเรานั้น เราต้องเกี่ยวข้องเชื่อมโยงหรือสัมพันธ์กับอะไรบ้าง ซึ่งในจรกะ สัมหิตา (caraka samhita) อันถือว่าเป็นคัมภีร์เล่มแรก

ในอายุรเวทกล่าวถึงปุรุษารถะว่า มี ๔ อย่าง คือ ธรรมะ (dharma), อรรถะ(artha), กามะ (kama) และโมกษะ(moksa)

(เรียบเรียงจากการเสวนาสุขภาพวิถีไท เรื่อง ชีวิตปกติ เพราะธาตุปรกติ เมื่อวันที่ 8 มิถุนายน 2560 ณ ห้องประชุมชั้น 2 อาคารสวนกีฬา กระทรวงสาธารณสุข)

(ต่อตอนที่ 2 ความหมายของปุรษารถะ 4 อย่าง ธรรมะ, อรรถะ, กามะ, โมกษะ)