สมาพันธ์แพทย์แผนไทยแห่งประเทศไทย (สพท.)

กำเนิดการแพทย์แผนไทยเริ่มจากบทบาทของพระภิกษุในฐานะผู้เยียวยา ในสมัยพุทธกาลระยะแรกจะจำกัดอยู่ในขอบเขตของการดูแลพระภิกษุด้วยกัน เรื่องราวตอนหนึ่งในคัมภีร์มหาวรรค เชื่อมโยงให้เห็นว่าบทบาทหน้าที่ดังกล่าวได้กลายมาเป็นโรงพยาบาลของสงฆ์ กล่าวคือ ภิกษุรูปหนึ่งอาพาธด้วยอาการไม่สบายในท้อง นอนจมกองมูตรกองคูถ ความที่ท่านไม่เป็นประโยชน์แก่สงฆ์ ในสภาพเช่นนี้จึงไม่มีผู้ใดคอยอุปัฏฐากท่าน เมื่อพระพุทธองค์ทรงทราบจึงเสด็จมาดูแลภิกษุที่อาพาธ และในภายหลังได้ทรงกำหนดวินัยว่าด้วยการพยาบาลภิกษุผู้อาพาธ

แม้ว่าวัดพุทธในสังคมไทยจะมีบทบาทในการดูแลสุขภาพของพระภิกษุสงฆ์และฆราวาสมาตั้ง แต่อดีต หรือมีบทบาทในการสนับสนุนหมอพื้นบ้าน หมอแผนไทยในการดูแลสุขภาพของประชาชนทั้งในรูปแบบการให้ใช้สถานที่ภายในวัดและงบประมาณสนับสนุนจากเงินบริจาค แต่แนวโน้มบทบาทของวัดในการดูแลสุขภาพลดลงอย่างเห็นได้ชัด จากการสำรวจข้อมูลของพระภิกษุสงฆ์ในทำเนียบของพระสงฆ์ผู้ทำการสงเคราะห์และฟื้นฟูผู้ติดยาเสพติด-โรคเอดส์ ในโครงการธรรมรักษา จากปี ๒๕๑๙-๒๕๔๙ ของอาจารย์ ดารณี อ่อนชมจันทร์ มหาวิทยาลัยแม่ฟ้าหลวง ปีพ.ศ. ๒๕๕๐ พบว่า จำนวนรายชื่อ พระภิกษูสงฆ์ ๑,๖๓๐ รูป มีวัดและพระสงฆ์ที่บำบัดยาเสพติดอย่างน้อย ๓๒ แห่ง รักษาโรคทั่วไป ๘๐ แห่ง ซึ่งเมื่อเทียบกับจำนวนวัดที่มีอยู่ทั่วประเทศในปีเดียวกัน ๓๕,๒๗๑ แห่ง พระภิกษุสงฆ์และสามเณรจำนวน ๓๒๘,๒๘๘ รูปแล้ว ถือว่ามีจำนวนที่น้อย ไม่ถึงร้อยละ ๑ นอกจากนี้ ในแต่ละปีมีวัดที่เกิดขึ้นใหม่ร้อยละ ๙

อย่างไรก็ตามยังคงมีวัดที่ให้การดูแลสุขภาพของประชาชนในทุกภาค มีการใช้การแพทย์แผนไทย สมุนไพรไทย บางแห่งมีการผสมผสานการแพทย์ทางเลือก การแพทย์แผนปัจจุบันร่วมด้วย ที่สำคัญ วัดเหล่านี้มีบทบาทในการเปลี่ยนทัศนคติของผู้ป่วยและประชาชนต่อโรคที่สังคมรังเกียจ เช่น โรคติดเชื้อเอชไอวี ผู้ติดยาเสพติด บางแห่งเป็นที่รองรับผู้ป่วยโรคเรื้อรัง อัมพฤกษ์อัมพาต โรคมะเร็ง ฯลฯ ซึ่งโรงพยาบาลทั่วไปปฏิเสธการรักษาหรือไม่สามารถรับเป็นผู้ป่วยในโรงพยาบาลได้เป็นเวลานาน ซึ่งจะมีการนำตัวอย่างวัดที่ยังคงให้บริการแพทย์แผนไทยมานำเสนอต่อไป